Przerwa międzysemestralna jest w tym roku wyjątkowo pracowita dla nas wszystkich. 19 i 24 lutego studentki Uniwersytetu Opolskiego z pierwszego roku licencjatu socjologii, pierwszego roku studiów magisterskich Intercultural Communication, oraz pierwszego roku studiów magisterskich filologii angielskiej spotkały się z młodzieżą I Liceum Ogólnokształcącego w Kędzierzynie-Koźlu, żeby porozmawiać z nią na temat szeroko pojętych problemów wielojęzyczności i wielokulturowości w polskich szkołach. Za nami są już cztery godziny dydaktyczne warsztatów, a przed nami jeszcze osiem! Od października do lutego odbyliśmy szereg spotkań koncepcyjnych i przygotowawczych w ramach zespołu opolskiego, a ponadto cztery spotkania konsultacyjne z fińskimi partnerami, oraz siedem spotkań szkoleniowo-konsultacyjnych ze studentkami. Obecne działania, to pilotaż większego badania opartego na paradygmacie obywatelskiej nauki, które prowadzone będzie w nadchodzących latach i na które planujemy pozyskać środki zewnętrzne.
Obywatelska nauka to popularne obecnie podejście do badań, będące jednym z kluczowych elementów polityki naukowej Unii Europejskiej. Opiera się na zaangażowaniu w prace badawcze osób, które nie zajmują się zawodowo pracą naukową. W tradycyjnych podejściach do obywatelskiej nauki, wywodzących się i stosowanych często w naukach przyrodniczych, obywatele angażowani są tylko do wybranych etapów projektu (np. do zbierania danych). W naszym projekcie zdecydowaliśmy się na podejście nazywane w literaturze ekstremalnym lub radykalnym. Zakłada ono zaangażowanie obywatelskich badaczy we wszystkie etapy projektu badawczego, poczynając od formułowania problemów badawczych, przez dobór metod, gromadzenie i analizę danych, aż po ich prezentację.
W ostatnich latach coraz częściej na takiej metodologii opiera się badania prowadzone w naukach społecznych i humanistycznych. Specyfiką obywatelskiej nauki w tych obszarach jest podejmowanie problemów istotnych dla badanych społeczności. Tematyka naszego projektu, prowadzonego w szkołach, powiązana jest z szeroko pojętą wielojęzycznością i w konsekwencji wielokulturowością. W celu realizacji zadań projektowych nawiązaliśmy współpracę z I Liceum Ogólnokształcącym im. Henryka Sienkiewicza w Kędzierzynie-Koźlu. Szczegółowe tematy badań oraz problemy badawcze uczniowie i uczennice wybiorą samodzielnie podczas kolejnych warsztatów, pracując w małych grupach ze studentkami oraz pod opieką doświadczonych badaczy i badaczek z Katedry Nauk Socjologicznych i Pracy Socjalnej oraz Instytutu Językoznawstwa.
Korzyści płynące z realizacji projektu są nie tylko naukowe, ale również dydaktyczne i społeczne, co jest szczególnie istotne w dobie kryzysu zaufania do wiedzy naukowej. Uczniowie i uczennice nauczą się na czym polegają naukowe metody rozwiązywania problemów, pogłębią swoją wrażliwość na istotne kwestie społeczne oraz rozwiną umiejętność krytycznego myślenia; będą mogli uczyć się od bardziej doświadczonych koleżanek – studentek.
Oprócz prac badawczych, uczestnicy projektu zaangażowani są też w tworzenie polityki obywatelskiej nauki całego konsorcjum FORTHEM, szczególnie w kontekście tworzenia wirtualnego środowiska badawczego, które ułatwi komunikację, gromadzenie danych i prowadzenie wspólnych analiz przez badaczy z różnych zrzeszonych uczelni. Jest to częścią założeń projektu FIT FORTHEM, o którym więcej informacji znaleźć można tutaj: https://www.forthem-alliance.eu/fit-forthem/
Projekt prowadzony jest w pracowni Multilingualism in Schools and Higher Education, powstałej w ramach konsorcjum Uniwersytetów Europejskich FORTHEM. Pilotażowa część projektu prowadzona jest na Uniwersytecie Jyväskylä (Finlandia), gdzie prace terenowe już się zakończyły, oraz na Uniwersytecie Opolskim, gdzie właśnie trwają; natomiast w najbliższych miesiącach do projektu na szerszą skalę włączony zostanie również Uniwersytet w Walencji (Hiszpania). Koordynatorem fińskiej części projektu jest dr Petteri Laihonen z Centre for Applied Language Studies Uniwersytetu Jyväskylä, natomiast koordynatorem polskiej mgr Marcin Deutschmann z Katedry Nauk Socjologicznych i Pracy Socjalnej Uniwersytetu Opolskiego (a jednocześnie doktorant na Wydziale Filologicznym). W zespole badawczym są również dr Elżbieta Nieroba z Katedry Nauk Socjologicznych i Pracy Socjalnej, a także z Instytutu Językoznawstwa prof. Dorota Brzozowska, dr hab. Katarzyna Molek-Kozakowska, prof. UO, dr Katarzyna Buczek oraz dr Marzanna Pogorzelska.
Przygotował: Marcin Deutschmann